Các trung tâm dữ liệu được thành lập trước đây tại Việt Nam chủ yếu bởi các công ty viễn thông trong nước như VNPT, Viettel IDC, FPT Telecom và CMC Telecom. Tuy nhiên, thế độc quyền này đang bị thách thức khi các doanh nghiệp nước ngoài gia nhập thị trường và xây dựng trung tâm dữ liệu của riêng họ. Một số dự án đầu tư nước ngoài đáng chú ý bao gồm trung tâm dữ liệu 20MW của Gaw Capital, dự án 30MW của Worldwide DC Solution và liên doanh giữa NTT Global Data Centers và DQTek nhằm xây dựng và vận hành trung tâm dữ liệu tại Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, một số những doanh nghiệp nước ngoài lớn như Alibaba, Hyosung, v.v., cũng có kế hoạch xây dựng trung tâm dữ liệu tại Việt Nam.
Một báo cáo được trình bày tại Hội nghị “Data Center & Cloud Infrastructure” năm 2024 dự báo rằng đầu tư vào trung tâm dữ liệu tại Việt Nam sẽ có sự bùng nổ với quy mô đạt 1,27 tỷ USD vào năm 2030 và tốc độ tăng trưởng kép bình quân 10,8%.
Sự phát triển mạnh mẽ này đòi hỏi một hệ thống pháp lý rõ ràng và minh bạch, không chỉ đối với ngành trung tâm dữ liệu mà còn cho các lĩnh vực liên quan như dịch vụ đám mây, bất động sản, năng lượng, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân, v.v. Việt Nam đã cam kết xây dựng khung pháp lý cần thiết. Luật Đất đai mới, Luật Kinh doanh Bất động sản mới và đặc biệt là quy định mới về hợp đồng mua bán điện trực tiếp được kỳ vọng sẽ hỗ trợ các hoạt động đầu tư trong nước và nước ngoài vào ngành trung tâm dữ liệu. Quan trọng hơn, các quy định liên quan đến dịch vụ trung tâm dữ liệu đã được đưa vào Luật Viễn thông ban hành năm 2023 (“LVT”), có hiệu lực từ ngày 1/7/2024.
Theo LVT, kinh doanh trung tâm dữ liệu được định nghĩa là một dịch vụ viễn thông cung cấp tính năng xử lý, lưu trữ và truy xuất thông tin cho người sử dụng thông qua mạng viễn thông bằng cách cho thuê một phần hoặc toàn bộ trung tâm dữ liệu. Nghị định số 163/2024/NĐ-CP của Chính phủ (“Nghị định 163”) cung cấp hướng dẫn chi tiết về hoạt động của trung tâm dữ liệu. Theo Nghị định 163, dịch vụ trung tâm dữ liệu được phân loại là dịch vụ viễn thông giá trị gia tăng. Tuy nhiên, sự khác biệt là trong khi các dịch vụ viễn thông cơ bản yêu cầu nhà cung cấp phải có giấy phép viễn thông, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu không bắt buộc phải có giấy phép viễn thông, trừ khi hoạt động của trung tâm dữ liệu liên quan đến việc cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản. Điều này rất quan trọng vì thủ tục xin cấp giấy phép viễn thông cho các doanh nghiệp (đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) vẫn còn nhiều phức tạp. Ngoài ra, LVT không áp đặt các hạn chế đầu tư cụ thể đối với ngành trung tâm dữ liệu cũng như không có điều kiện nào về việc gia nhập thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài.
Trước ngày 1/7/2024, hoạt động của trung tâm dữ liệu không được phân loại là dịch vụ viễn thông mà chỉ được xem là dịch vụ công nghệ thông tin/phần mềm hoặc dịch vụ liên quan đến máy tính. Các dịch vụ này được cung cấp cho người sử dụng qua mạng viễn thông (chủ yếu là Internet). Tuy nhiên, kể từ ngày 1/7/2024, hoạt động của trung tâm dữ liệu thuộc phạm vi điều chỉnh của LVT. Do đó, nhà cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu hiện được coi là doanh nghiệp viễn thông và có quyền lợi cũng như nghĩa vụ cụ thể áp dụng đối với doanh nghiệp viễn thông. Tuy nhiên, như đã đề cập, giấy phép viễn thông không bắt buộc đối với doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ trung tâm dữ liệu.
Dưới đây là một số thông tin cơ bản liên quan đến kinh doanh trung tâm dữ liệu và thủ tục đầu tư để các nhà đầu tư nước ngoài thành lập trung tâm dữ liệu.
Trung tâm dữ liệu là gì
Trung tâm dữ liệu được định nghĩa là công trình viễn thông (bao gồm nhà, trạm, hệ thống cáp, hệ thống máy tính và hệ thống điện) cùng các thiết bị phụ trợ được lắp đặt vào đó để xử lý, lưu trữ và quản lý dữ liệu của một hoặc nhiều tổ chức, cá nhân. Các chức năng của trung tâm dữ liệu bao gồm xử lý, lưu trữ và trích xuất thông tin qua mạng viễn thông. Có hai loại trung tâm dữ liệu chính – một là trung tâm dữ liệu riêng của doanh nghiệp được xây dựng, sở hữu và quản lý bởi một công ty cho mục đích sử dụng nội bộ. Thứ hai là trung tâm dữ liệu cung cấp dịch vụ cho thuê bao gồm lưu trữ dữ liệu và dịch vụ điện toán cho các bên thứ ba là chủ sở hữu của dữ liệu. Các trung tâm dữ liệu dịch vụ quản lý và bảo vệ dữ liệu.
Đầu tư vào ngành trung tâm dữ liệu
Như đã đề cập ở trên, LVT không phân biệt giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước vào lĩnh vực kinh doanh trung tâm dữ liệu. Nhà đầu tư nước ngoài được phép thành lập công ty tại Việt Nam để xây dựng dịch vụ trung tâm dữ liệu và cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu mà không bị hạn chế về tỷ lệ sở hữu. Nhà đầu tư nước ngoài cũng được phép cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu qua biên giới cho người sử dụng tại Việt Nam (nghĩa là không cần thành lập hiện diện thương mại tại Việt Nam).
Quy trình cấp phép để thành lập trung tâm dữ liệu có vốn đầu tư nước ngoài
Nhà đầu tư có thể thành lập công ty để kinh doanh trung tâm dữ liệu. Tùy thuộc vào số lượng chủ sở hữu và/hoặc nhà đầu tư, công ty có thể được thành lập dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn (“TNHH”) một thành viên hoặc công ty TNHH từ hai đến 50 thành viên, hoặc công ty cổ phần (“CTCP”). Công ty TNHH một thành viên có cơ cấu tổ chức đơn giản nhất. Mô hình công ty cổ phần phức tạp hơn và sẽ phù hợp hơn với hoạt động đầu tư có cấu trúc sở hữu phức tạp.
Để thành lập công ty, trước tiên nhà đầu tư nước ngoài cần nộp hồ sơ cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (“GCNĐKĐT”) cho dự án đầu tư. Sau khi có được GCNĐKĐT, nhà đầu tư sẽ tiếp tục nộp hồ sơ cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (“GCNĐKDN“) để thành lập công ty con thực hiện dự án đầu tư đã được cấp phép tại GCNĐKĐT.
Hồ sơ cấp GCNĐKĐT sẽ được các cơ quan cấp phép liên quan xem xét nhằm đảm bảo dự án đầu tư tuân thủ các quy định pháp luật và phù hợp với quy hoạch, chính sách đầu tư vào từng thời kỳ. Thủ tục cấp GCNĐKDN sẽ nhanh chóng hơn sau khi nhà đầu tư đã được cấp GCNĐKĐT.
Các yêu cầu quan trọng về hoạt động
- Đăng ký cung cấp dịch vụ viễn thông (dịch vụ trung tâm dữ liệu)
Trước khi cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu, nhà cung cấp dịch vụ phải đăng ký với Cục Viễn thông (VNTA) để được cấp giấy chứng nhận đăng ký cung cấp dịch vụ viễn thông. Giấy chứng nhận đăng ký này không phải là giấy phép viễn thông. Đây là quy định mới theo Nghị định 163. Trong quá trình đăng ký, công ty cần cung cấp cho VNTA, ngoài ra hồ sơ tài liệu khác, phương án kỹ thuật phù hợp với quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông và các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, bảo đảm an toàn cơ sở hạ tầng viễn thông, an toàn thông tin mạng và an ninh thông tin.
- Công bố phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật
Trước khi đưa vào hoạt động, trung tâm dữ liệu phải công bố phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học Công nghệ) quy định.
- Thông báo cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu
Nhà cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu nước ngoài không cần có giấy chứng nhận đăng ký cung cấp dịch vụ viễn thông cũng như không phải công bố phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật, nhưng phải thông báo cho VNTA trước khi cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu qua biên giới cho người sử dụng tại Việt Nam. Sau khi nhận được hồ sơ thông báo hợp lệ, VNTA sẽ công khai thông tin của nhà cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu nước ngoài trên trang thông tin điện tử của mình.
- Nghĩa vụ của nhà cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu
Dưới đây là một số nghĩa vụ chính của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu:
- tuân thủ quy định về an toàn thông tin mạng, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
- không truy cập dữ liệu người sử dụng nếu không có sự đồng ý.
- có biện pháp ngăn chặn, xử lý thông tin vi phạm theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.
- không giám sát hoặc kiểm soát thông tin của người sử dụng nếu không có yêu cầu từ cơ quan có thẩm quyền.
Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu cho cơ quan nhà nước có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin, thiết kế cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đảm bảo an toàn hệ thống thông tin và bảo mật hệ thống thông tin.
Tóm lại, LVT và Nghị định 163 cung cấp cơ sở pháp lý cho hoạt động đầu tư và vận hành các trung tâm dữ liệu. Tuy nhiên, theo các quy định mới này, hiện nay, các trung tâm dữ liệu sẽ được đặt dưới sự quản lý chặt chẽ hơn bởi các cơ quan nhà nước so với trước đây.
